Autorzy: adwokat dr Edyta Wasilewska, Maciej Kwiatkowski
W ramach dzisiejszego artykułu prawnego, chcielibyśmy zwrócić uwagę młodych osób, zamierzających nawiązać swój pierwszy stosunek pracy, na prawne aspekty zawierania umów o pracę bądź innych umów cywilnoprawnych, na podstawie których osoby te będą świadczyły swoją pracę.
Polski system prawny przewiduje dwie możliwości zawarcia umowy, mającej na celu wykonywanie pracy u swojego pracodawcy. Są to:
- Umowa o pracę, regulowana przez ustawę z dnia 26 czerwca 1974 roku – „Kodeks pracy”;
- Inne umowy cywilnoprawne (np. umowa zlecenie, umowa o świadczenie usług);
Przy zawieraniu umowy ze swoim pracodawcą, należy zwrócić w pierwszej kolejności szczególną uwagę na to, czy umowa zawiera oznaczenie „umowa o pracę”, czy inne. To oznaczenie posiada w praktyce bardzo duże znaczenie na przyszłość dla osoby pracującej. Umowa o pracę jest rodzajem umowy, szczegółowo regulowanej przez wspomniany powyżej Kodeks pracy, w związku z czym osoby zatrudnione u swojego pracodawcy na podstawie takiej umowy, są objęte regulacjami prawa pracy. Inaczej jest w przypadku zawierania ze swoim pracodawcą umowy cywilnoprawnej.
Osoby zatrudnione na podstawie umowy pracę, korzystają z takich praw i przywilejów, jak:
- Ubezpieczenie zdrowotne oraz ubezpieczenie społeczne
- Normowany przez ustawę czas pracy
- sformułowany przez Kodeks pracy okres wypowiedzenia
- W przypadku kobiet w ciąży, również ochronę przed utratą pracy
- Wynagrodzenie zgodne z określonymi przez ustawodawcę stawkami
- Prawo do urlopu
- I inne.
Powyższego nie stosuje się w przypadku zawierania przez Pracodawcę z Pracownikiem umów cywilnoprawnych, w tym bardzo popularnej umowy zlecenie. Jeżeli Twój pracodawca proponuje Ci zawarcie umowy o pracę, wówczas jest to dla Ciebie najlepsze rozwiązanie, pozwalające Ci skupić się na wykonywanej przez Ciebie pracy bez dodatkowego zamartwiania się o inne aspekty zarówno w trakcie podpisywania umowy, jak i podczas jej obowiązywania. Podczas trwania stosunku pracy na podstawie umowy o pracę, Pracownik podlega specjalnej ochronie prawnej regulowanej przez Kodeks pracy, zaś w przypadku zawarcia umowy zlecenie, jest zobowiązany do uzgodnienia warunków pracy i płacy a Pracodawca nie jest związany postanowieniami Kodeksu pracy.
Aby doszło do ważnego zawarcia umowy o pracę, w jej treści (zgodnie z treścią art. 29 § 1), muszą pojawić się następujące elementy:
- strony umowy,
- adres siedziby pracodawcy,
- w przypadku pracodawcy będącego osobą fizyczną nieposiadającego siedziby – adres zamieszkania
- rodzaj umowy,
- datę jej zawarcia
Dodatkowo, bardzo istotnym elementem jest określenie w umowie warunków pracy i płacy, a w szczególności:
- rodzaj pracy,
- miejsce lub miejsca wykonywania pracy,
- wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia,
- wymiar czasu pracy,
- dzień rozpoczęcia pracy.
Na co należy zwrócić uwagę przy podpisywaniu umowy o pracę?
Jednym z najważniejszych elementów umowy o pracę jest wynagrodzenie dla Pracownika za wykonywaną pracę jak również wymiar czasu pracy.
Wynagrodzenie jakie Pracodawca zapłaci Pracownikowi jest również chronione prawnie przez ustawodawcę. W świetle obowiązujących przepisów, minimalne wynagrodzenie za pracę na dzień publikacji niniejszego artykułu wynosi: 3.600 zł miesięcznie co stanowi sumę wynagrodzenia za godzinę pracy w kwocie: 23,50 zł brutto. Należy jednak pamiętać, iż z uwagi na wzrost cen spowodowany wzrostem inflacji, ustawodawca na bieżąco zwiększa próg minimalnego wynagrodzenia. W związku z tym, już dnia 1 stycznia 2024 roku, minimalne wynagrodzenie wyniesie 4.242 zł brutto za miesiąc pracy, co jest sumą minimalnej stawki godzinowej w kwocie 27,70 zł brutto. Od dnia 1 lipca 2024 roku, wynagrodzenie zostanie zwiększone po raz kolejny do kwoty 4.300 zł brutto, tj. 28,10 zł brutto za godzinę pracy.
Kolejnym bardzo istotnym elementem zawieranej umowy o pracę jest wymiar casu pracy. Zgodnie z literą art. 1228 Kodeksu pracy, czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Jak wspomnieliśmy wcześniej, ustawodawca określa również wymiar czasu pracy, który zgodnie z art. 129 Kodeksu pracy, jest następujący – Czas pracy nie może przekroczyć 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Zatem, zgodnie z powyższym, osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę nie powinny przekraczać 8 godzin na dobę w miejscu pracy co po zsumowaniu przedstawia wartość 40 godzin tygodniowo (5 dni w tygodniu po 8 godzin dziennie).
Klauzula opt-out
Jednakże, osoby wykonujące zawody medyczne, przy spełnieniu określonych warunków, mogą skorzystać przy podpisywaniu swojej umowy o pracę z dodatkowej klauzuli opt-out. Powyższe przesłanki przedstawiają się następująco. Koniecznym jest:
- wykonywanie zawodu medycznego
- wykonywanie pracy w podmiocie leczniczym, który wykonuje działalność leczniczą stacjonarnie i całodobowo
- wyrażenie zgody na piśmie oraz, co bardzo istotne – dobrowolnie
Wówczas, pod warunkiem spełnienia powyższych przesłanek, osoba korzystająca z klauzuli opt-out, może wykonywać swoją pracę w wymiarze przekraczającym 48 godzin w ujęciu tygodniowym w przyjętym okresie rozliczeniowym, z zaznaczeniem, że okres rozliczeniowy nie może być dłuższy niż 4 miesiące. Aczkolwiek maksymalna ilość godzin w tym wypadku nie powinna przekroczyć 78 godzin tygodniowo.
W kontekście zawierania umowy o pracę z uwzględnieniem klauzuli opt-out, warto również wiedzieć, że pisemna i dobrowolna zgoda może również być wyrażona w czasie trwania stosunku pracy. Może oczywiście być wyrażona również w trakcie nawiązywania tego stosunku pracy. Jeżeli Wasz Pracodawca decyduje się na stosowanie wobec Was jakichkolwiek przejawów dyskryminacji z uwagi na nie wyrażenie przez Was zgody na podpisanie takiej klauzuli, należy wyraźnie zaznaczyć, iż takie działania są niezgodne z prawem!
Na sam koniec należy wspomnieć, że wyrażenie takiej zgody nie jest opatrzone koniecznością korzystania z klauzuli opt-out przez cały czas trwania stosunku pracy. Pracownik może cofnąć swoją zgodę na pracę z uwzględnieniem opt-out na tydzień w przyjętym ze Swoim pracodawcą okresie rozliczeniowym. Do ważnego cofnięcia swojej zgody wymagane jest zachowanie formy pisemnej z miesięcznym okresem wypowiedzenia.
Podsumowując zagadnienia poruszone w niniejszym artykule, rodzaj umowy w postaci “Umowy o pracę” jest najkorzystniejszym rozwiązaniem dla pracownika, który jest chroniony szczególną ochroną prawną przez Kodeks pracy, zaś Pracodawca jest związany postanowieniami ustawy i nie może uzgadniać ze swoimi Pracownikami uzgodnień mniej korzystnych niż te wskazane przez ustawę (np. wynagrodzenie niższe niż minimalne czy wymiar czasu pracy przekraczający 8 godzin na dobę).