Szczepienia przeciwko HPV w pytaniach i odpowiedziach

Trwa Europejski Tydzień Profilaktyki Raka Szyjki Macicy. Na temat roli cytologii i częstotliwości jej wykonywania powiedziano już wiele, jednak o profilaktyce pierwszorzędowej, czyli szczepionkach jest w polskich mediach cicho.
Może dlatego, że są de facto w naszym kraju obecnie niedostępne?

Autorka: Kamila Masłowska, lekarka stażystka

Rodzaje i schemat szczepień przeciwko HPV 

W Polsce zarejestrowane są i teoretycznie dostępne 3 rodzaje szczepionek: 2-walentna (preparat Cervarix), 4-walentna (preparat Gardasil, dawniej Silgard) i 9-walentna (preparat Gardasil 9). 

Jaki jest schemat szczepienia? 

Schemat szczepienia zależy od wieku osoby szczepionej. 

• Osoby w wieku 9-14 lat powinny być szczepione w schemacie dwudawkowym.
• Starsze – w trzydawkowym. W przypadku schematu dwudawkowego, drugą dawkę należy podać pomiędzy piątym a trzynastym miesiącem od podania pierwszej dawki. W przypadku schematu trzydawkowego druga dawkę podaje się po upływie dwóch miesięcy od pierwszej, a trzecią po upływie czterech miesięcy od drugiej. 
• Pomiędzy pierwszą i drugą dawką zawsze należy zachować co najmniej miesiąc odstępu, pomiędzy drugą i trzecią – trzy miesiące, a wszystkie dawki należy podać w ciągu jednego roku.

Dlaczego warto zaszczepić się przeciw-HPV? 

Infekcja HPV jest przenoszona drogą płciową, wiąże się z ryzykiem rozwoju raka szyjki macicy, pochwy i sromu u kobiet. Powoduje również nowotwory u mężczyzn, jak raka prącia, a także raka jamy ustnej, gardła i odbytu u obu płci.

HPV posiada wiele typów, jednak typy 16 i 18 w świetle badań uznane są za najbardziej kancerogenne. 

Wszystkie dostępne w Polsce szczepionki zabezpieczają przed infekcją tymi dwoma typami (16 i 18).

Dodatkowo 4-walentne i 9-walentne preparaty Gardasil zabezpieczają przed typami HPV 6 i 11 odpowiedzialnymi za rozwój brodawek zewnętrznych narządów płciowych i odbytu (kłykcin). 

Gardasil 9 uodparnia również przeciwko wysokoonkogennym typom 31, 33, 45, 52 i 58.

Kto może się zaszczepić przeciw HPV?

Szczepionki są zarejestrowane dla osób po ukończonym 9 roku życia i wedle zaleceń CDC wskazane u każdej osoby przed 26 rokiem życia, jednak także osoby powyżej 26 roku życia mogą odnieść korzyść ze szczepienia.

Kiedy kobieta po rozpoczęciu życia seksualnego może się zaszczepić? 

Rozpoczęcie współżycia seksualnego nie jest przeciwwskazaniem szczepienia przeciwko HPV. Owszem w związku z faktem, że HPV jest chorobą przenoszoną drogą płciową istnieje wtedy ryzyko, że w chwili przyjęcia szczepionki dana osoba miała już styczność z którymś z typów wirusa i jest nim zakażona, ale szczepionka chroni przed kilkoma typami HPV. Zakażenie się wszystkimi typami wirusa jest możliwe, choć mało prawdopodobne. Oczywiście można wykonać badania na obecność wirusa w organizmie, ale działanie to nie jest rutynowo zalecane przed szczepieniem.

Czy warto szczepić chłopców? 

Jak najbardziej, również mężczyźni chorują na nowotwory spowodowane HPV. Poza tym szczepienie chłopców ogranicza transmisję wirusa w populacji.

Zdrowie medyczek

Bezpieczeństwo i skuteczność szczepień przeciwko HPV

Tak, wieloośrodkowe badania kliniczne udowodniły bezpieczeństwo szczepionki. Najczęstszym efektem niepożądanym były omdlenia w związku ze stresem związanym z podaniem preparatu.

Czy po zaszczepieniu się p-HPV jestem w 100% pewna, że nie zachoruje na raka szyjki macicy?

Szczepionka jest skuteczna odwrotnie proporcjonalnie do wieku osoby zaszczepionej. HPV jest infekcją przenoszoną drogą płciową i każdy nowy partner seksualny zwiększa ryzyko infekcji. Niemniej skuteczność szczepień na HPV u osób zaszczepionych w wieku 9-14 lat sięga ponad 90%.

Czy jeśli jestem zaszczepiona przeciw HPV mogę zrezygnować z cytologii?

Niestety nie, ponieważ mimo, wysokiej skuteczności szczepień HPV nie zabezpieczają one przed wszystkimi typami wirusa. Poza tym wciąż możliwe jest zakażenie PRZED przyjęciem szczepionki.

Czy jeśli przyjęłam tylko dwie dawki i zapomniałam o trzeciej to muszę zaczynać cały schemat szczepienia od początku?

Już pierwsza dawka szczepienia pomaga wyindukować odporność na zakażenie wirusem, jednak należy pamiętać, że zalecany schemat  dwu- lub trzy- dawkowy jest schematem obecnie najlepiej przebadanym pod względem skuteczności i w związku z tym należy uzupełnić brakujące dawki w odpowiednim czasie. Nie ma konieczności rozpoczynania szczepienia od początku.

Program szczepień

W Polsce szczepienia przeciw HPV są szczepieniami zalecanymi, nie należą jednak do kalendarza szczepień obowiązkowych i nie są refundowane przez państwo. Mimo zapewnień Ministerstwa Zdrowia o wprowadzeniu szczepień HPV do Narodowego Programu Szczepień w 2021 nadal nie stało się to faktem. Natomiast wiele jednostek samorządu terytorialnego prowadziło samorządowe programy szczepień przeciw HPV. Prowadziło. ponieważ pojawiły się problemy z zakupem preparatów.

Jak wygląda obecnie kwestia dostępności szczepionek HPV w Polsce?

Od dwóch lat dostępność szczepionek HPV w naszym kraju jest bardzo słaba. Obecnie (stan na styczeń 2021), żadna z popularnych polskich wyszukiwarek leków (gdziepolek, ktomalek) nie pokazuje, by istniała możliwość zakupu któregokolwiek z preparatów na terenie Polski.
Na początku 2020 wiceminister zdrowia Maciej Miłkowski stwierdził, że powodem braku ich dostępności jest gwałtowny wzrost zainteresowania programem profilaktyki zakażeń HPV na świecie oraz dwuletni okres produkcji. Firma poinformowała MZ, że pierwszeństwo w dostawach mają te kraje, które wprowadziły szczepienia HPV do swoich narodowych programów szczepień i jeśli Polska również zdecydowałaby się na ten krok konieczne byłby dwuletni okres przygotowawczy potrzebny do produkcji i zabezpieczenia preparatów. Jaka była odpowiedź Ministerstwa Zdrowia na tę informację? Ministerstwo Zdrowia zaapelowało do Naczelnej Izby Lekarskiej, by nie rozpoczynać szczepień nowych pacjentów. 

Wedle dostępnych informacji szczepionki HPV mają ponownie pojawić się na polskim rynku w 2022, jednak w związku z pandemią COVID-19 cały proces może się wydłużyć. Jeśli nie wprowadzimy narodowego programu szczepień zawsze będziemy dla firm produkujących szczepionki rynkiem drugorzędnym, a problem z dostępnością preparatów może się przeciągnąć o kolejne lata. Zasadnym wydaje się postawienie pytania, czy w celu zabezpieczenia dostępności preparatów na rynku i w świetle korzyści populacyjnych, w tym obniżenia kosztów leczenia osób u których wirus wywoła chorobę, nie warto by było wprowadzić szczepienia przeciwko HPV do kalendarza szczepień? 

Jak sytuacja szczepień przeciwko HPV wygląda na świecie?

W 2019 ponad 100 krajów miało wprowadzone narodowe programy szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego, także te o znacznie niższym PKB niż Polska, jak: Rwanda, Filipiny czy Botswana. Poniższa grafika, zaczerpnięta ze strony WHO, jasno pokazuje również, że jesteśmy białą plamą na mapie Europy i jednym z niewielu krajów Unii Europejskiej, gdzie program taki nadal nie został wprowadzony. 

Grafika WHO

Chcę się zaszczepić przeciwko HPV, ale nie mogę kupić szczepionki w Polsce, co mam zrobić?

Monitorować sytuację i sprawdzać, czy gdzieś, mimo wszystko, nie pojawi się okazja do zakupienia szczepionki. Ewentualnie alternatywą jest sprowadzenie preparatów z zagranicy lub ich osobiste kupienie za granicą, trzeba jednak pamiętać, że konieczna może być recepta miejscowego lekarza, a preparat musi być utrzymywany w odpowiedniej temperaturze podczas transportu. Poza tym warto NAGŁAŚNIAĆ fakt, jak trudno dostępna jest szczepionka w Polsce. Co też robimy.

Materiały z których korzystałam:
1. CDC
2. cervarix-druki-pl-ii75-ii80-23_02_2017.pdf
3.gardasil-9-epar-summary-public_pl.pdf
4.MedExpress
5. https://nil.org.pl/aktualnosci/4345-minister-zdrowia-apeluje-o-nierozpoczynanie-szczepien-hpv
6. WHO