Praca w zawodzie medycznym wymaga nie tylko wiedzy i umiejętności, ale także ogromnej siły psychicznej. Codzienny kontakt z pacjentami, podejmowanie trudnych decyzji i presja związana z odpowiedzialnością mogą prowadzić do długotrwałego stresu. Gdy przeciążony organizm przestaje się regenerować, może dojść do wypalenia zawodowego, które objawia się zmęczeniem fizycznym i emocjonalnym, dystansem wobec pracy oraz utratą satysfakcji z wykonywanych zadań[1]. Choć w Polsce wypalenie zawodowe nie jest uznawane za chorobę zawodową[2], prawo pracy zawiera mechanizmy, które pomagają chronić medyków zatrudnionych na umowę o pracę przed jego skutkami.
Na co można liczyć ze strony pracodawcy, zgodnie z prawem pracy?
Polskie przepisy nie zawierają bezpośredniej klauzuli nakładającej na pracodawcę obowiązek przeciwdziałania stresowi w miejscu pracy czy zapewnienia wsparcia psychologicznego w sytuacjach kryzysowych. Pracodawca ma jednak obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochrony ich zdrowia i życia, co stanowi jedną z jego kluczowych odpowiedzialności. Do innych obowiązków pracodawcy należą m.in. terminowa wypłata wynagrodzenia, przeciwdziałanie mobbingowi w miejscu pracy czy przeciwdziałanie dyskryminacji w zatrudnieniu[3].
Jaki jest prawnie dozwolony czas pracy?
Pracownik zatrudniony w podmiocie leczniczym może pracować maksymalnie 7 godzin 35 minut dziennie i 37 godzin 55 minut tygodniowo, choć w szczególnych przypadkach czas ten może być wydłużony do 12 godzin[4]. Dyżury medyczne są wliczane do czasu pracy, a po bezpośrednio po ich zakończeniu, pracownikowi przysługuje co najmniej 11 godzin odpoczynku. W innych przypadkach, w każdej dobie pracownikowi również przysługuje prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku[5].
Czy można się ubiegać o zwolnienie lekarskie z powodu wypalenia zawodowego?
W wielu przypadkach wyżej wymienione mechanizmy ochronne okazują się niewystarczające, a długotrwały stres w pracy lub inne sytuacje kryzysowe (np. traumatyczne wydarzenia w pracy) mogą skutkować problemami zdrowotnymi.
Samo wypalenie zawodowe nie jest uznawane za chorobę, więc nie stanowi podstawy do zwolnienia lekarskiego. Jednak lekarz może wystawić zwolnienie (L4), jeśli występują zaburzenia powiązane z wypaleniem, takie jak m.in. bezsenność, depresja czy zaburzenia lękowe[6]. Dotyczy to również sytuacji medyków doświadczających trudności psychicznych, wynikających z kryzysowej sytuacji w pracy. Pracodawca nie ma dostępu do dokładnej przyczyny zwolnienia i nie jest zobowiązany jej znać[7]. Wyżej wymienione zwolnienie może zostać wystawione przez lekarza na maksymalnie 182 dni w ciągu roku (ok. 6 miesięcy). Jeżeli po wyczerpaniu 182 dni nadal występuje niezdolność do pracy, ale dalsze leczenie lub rehabilitacja dają szansę na odzyskanie zdolności do wykonywania zawodu, medyk może ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne ZUS na maksymalny okres 12 miesięcy[8].
Warto w tym miejscu przypomnieć, że każdy pracownik może się ubiegać o urlop wypoczynkowy w trakcie roku (20 lub 26 dni, w zależności od stażu pracy) oraz, za zgodą pracodawcy, do urlopu bezpłatnego[9].
Podsumowanie
Medyków chronią przepisy związane z wypaleniem zawodowym, obejmujące m.in. ograniczenia czasu pracy, prawo do odpoczynku i możliwość skorzystania ze zwolnienia lekarskiego. Choć nie przewidziano dla nich specjalnego urlopu dla poratowania zdrowia, jak w przypadku nauczycieli, pracownicy medyczni zatrudnieni na umowie o pracę mogą korzystać z L4 oraz innych form odpoczynku zgodnych z przepisami prawa pracy.
Aplikant Adwokacki, pod patronatem adw. dr Edyty Wasilewskiej, Kancelaria Adwokacka Edyta Wasilewska
